دهستان بالکبالَک، دهستان سابق در شهرستان مریوان و نام طایفه‌ای کُرد. فهرست مندرجات۲ - وضعیت آب‌و‌هوایی ۳ - محصول عمده دهستان بالک ۴ - مرکز دهستان بالک ۵ - دهستان بالک در تقسیمات جدید کشوری ۶ - وجه تسمیه این دهستان ۷ - طایفه بالک ۷.۱ - جمعیت طایفه بالک ۷.۲ - رئیس طایفه بالک ۷.۳ - مشهورترین طوایف بالک ۷.۴ - حمایت طایفه بالک از حسینقلی خان افشار ۷.۵ - شورش طوایف بلباس ۸ - فهرست منابع ۹ - پانویس ۱۰ - منبع ۱ - موقعیت جغرافیایی بالکاین دهستان از شمال به دهستان سَرشیو، از جنوب به دهستان اورامان، از مشرق به دهستان کَلاتَرزان و از مغرب به دهستان ویسه محدود بود. ۲ - وضعیت آبوهواییآبادیهای آن در کوهستان‌های جنگلی قرار داشت و اراضی آن از چشمه و قنات آبیاری می‌شد. ۳ - محصول عمده دهستان بالکمحصول عمده‌اش لبنیات، غلات و توتون بود. ۴ - مرکز دهستان بالکمرکز آن، ده بالک (جمعیت طبق سرشماری ۱۳۶۵ ش، ۸۲۸ تن)، در یازده کیلومتری جنوب شرقی قلعه مریوان (سابقاً دژ شاهپور) قرار داشت. ۵ - دهستان بالک در تقسیمات جدید کشوریدر تقسیمات جدید کشوری، نام دهستان بالک حذف شده و آبادیهای آن در دهستان روشِه قرار گرفته است. ۶ - وجه تسمیه این دهستانظاهراً نام بالک از طایفه ای به همین نام اخذ شده است. ۷ - طایفه بالکطایفه بالک شعبه‌ای از طوایف بِلباس از قبیله روزکی (= روژکی)، [۱]
شرف الدین بن شمس الدین بدلیسی، شرفنامه: تاریخ مفصل کردستان، ج۱، ص۴۷۳ـ۴۷۴، چاپ محمد عباسی، چاپ افست تهران ۱۳۴۳ ش.
و محل سکونت آن، ابتدا، در ناحیه بالک رَواندوز از توابع استان موصل بود. [۲]
عباس عزاوی، عشایر العراق، ج۲، ص۱۳۹ـ۱۴۲، قم ۱۳۷۰ ش.
[۳]
شمس الدین سامی، قاموس الاعلام، ذیل «بالک»، چاپ مهران، استانبول ۱۳۰۶ـ۱۳۱۶/۱۸۸۹ـ۱۸۹۸.
چادرنشینان طایفه بالک، پیش از تعیین و تثبیت مرزهای بین المللی ایران و عراق، در کوهستان‌های ایران ییلاق داشتند. [۴]
عباس عزاوی، عشایر العراق، ج۲، ص۱۴۱، قم ۱۳۷۰ ش.
دره شیخ محمد بالک، از دره‌های کوه قندیل، در غرب دهستان لاهیجان پیرانشهر، نشانه حضور قدیمی این طایفه در کوهستان‌های ایران است. [۵]
جعفر بن محمدتقی مشیرالدوله تبریزی، رساله تحقیقات سرحدیه، ص۱۴۷، چاپ محمد مشیری، تهران ۱۳۴۸ ش.
پس از تشکیل کشور عراق، تقریباً کلیه افراد این طایفه در بالک باقی ماندند. ۷.۱ - جمعیت طایفه بالکجمعیت طایفه بالک بالغ بر ۲۰۰، ۱ خانوار بود که در چهل تا شصت روستا، در ناحیه علیای رود رواندوز، به سر می‌بردند. [۶]
عباس عزاوی، عشایر العراق، ج۲، ص۱۳۹، قم ۱۳۷۰ ش.
[۷]
محمد مردوخ، تاریخ مردوخ: تاریخ کرد و کردستان، ج۱، ص۷۹، سنندج ۱۳۵۱ ش.
۷.۲ - رئیس طایفه بالکشیخ محمد آغابالک، ظاهراً از رؤسای طایفه بالک، در اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم در بخش رواندوز سکونت داشت. [۸]
جان سیسیل ادموندز، کردها، ج۱، ص۲۴۵، ترکها، عرب‌ها، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران ۱۳۶۷ ش.
۷.۳ - مشهورترین طوایف بالکبه نوشته عَزّاوی، مشهورترین طوایف بالک، ملاشرفی‌ها و شیوه زوری‌ها بودند. ملاشرفی‌ها، که حاکم طایفه بالک بودند، به ملاشرف، جانشین شیخ محمد بالک و قطب فرقه سهروردیه، انتساب دارند. [۹]
عباس عزاوی، عشایر العراق، ج۲، ص۱۳۹، قم ۱۳۷۰ ش.
۷.۴ - حمایت طایفه بالک از حسینقلی خان افشاردر ۱۲۱۶، طوایف بلباس و از جمله طایفه بالک، که زیر فرمان ابراهیم سلطان بالک بودند، از حسینقلی خان افشار، مدّعی حکومت اورمیه حمایت کردند و زمینه غلبه او بر محمدقلی خان افشار، حاکم وقت اورمیه و عموی حسینقلی خان، را فراهم آوردند. [۱۰]
عبدالرشید بن محمدشفیع افشار محمودلو، تاریخ افشار، ج۱، ص۲۹۵، چاپ محمود رامیان و پرویز شهریار افشار، (رضائیه) ۱۳۴۶ ش.
۷.۵ - شورش طوایف بلباسدر همان سال، طوایف بلباس سر به شورش برداشتند و با هواداران دولت فتحعلی شاه قاجار (حک: ۱۲۱۲ـ۱۲۵۰) جنگیدند. عباس میرزا نایب السلطنه، حاکم آذربایجان، طوایف ترک افشار و مقدم و گروهی از طوایف کرد را به جنگ با شورشیان فرستاد. آن‌ها در جلگه لاهیجان با قبیله بلباس، به سرکردگی جنگجویان طایفه بالک، جنگیدند، و امّا این جنگ، علیرغم رشادت‌های طایفه بالک، به شکست قبیله بلباس انجامید. [۱۱]
عبدالرشید بن محمدشفیع افشار محمودلو، تاریخ افشار، ج۱، ص۳۱۱ـ۳۱۳، چاپ محمود رامیان و پرویز شهریار افشار، (رضائیه) ۱۳۴۶ ش.
۸ - فهرست منابع(۱) جان سیسیل ادموندز، کردها، ترکها، عرب‌ها، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران ۱۳۶۷ ش. (۲) عبدالرشید بن محمدشفیع افشار محمودلو، تاریخ افشار، چاپ محمود رامیان و پرویز شهریار افشار، (رضائیه) ۱۳۴۶ ش. (۳) شرف الدین بن شمس الدین بدلیسی، شرفنامه: تاریخ مفصل کردستان، چاپ محمد عباسی، چاپ افست تهران ۱۳۴۳ ش. (۴) حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج ۵: استان پنجم (کردستان)، تهران ۱۳۵۵ ش. (۵) شمس الدین سامی، قاموس الاعلام، چاپ مهران، استانبول ۱۳۰۶ـ۱۳۱۶/۱۸۸۹ـ۱۸۹۸. (۶) عباس عزاوی، عشایر العراق، قم ۱۳۷۰ ش. (۷) محمد مردوخ، تاریخ مردوخ: تاریخ کرد و کردستان، سنندج ۱۳۵۱ ش. (۸) مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی‌نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، فرهنگ آبادیهای کشور: شهرستان مریوان، تهران ۱۳۶۸ ش. (۹) مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی‌نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵: نتایج تفصیلی شهرستان مریوان، تهران ۱۳۶۸ ش. (۱۰) جعفر بن محمدتقی مشیرالدوله تبریزی، رساله تحقیقات سرحدیه، چاپ محمد مشیری، تهران ۱۳۴۸ ش. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بالک»، شماره۳۳۶. |